Antwerpen

Bredanaar geëerd in Antwerpen. De Bredase edelman Willem van Nassau, beter bekend als Willem van Oranje, wordt in Antwerpen geëerd met een standbeeld dat je kunt vinden in de tuin van het Museum voor de Schone Kunsten. Het monument dat ook zijn adjudant Marnix verbeeldt herdenkt de rol die Willem van Nassau speelde bij een volksopstand in de Lage Landen in de 16e eeuw. Middels die opstand eiste het volk meer gewetensvrijheid: ruimte voor het uiten van de eigen gedachten ook al strookte die niet met die van de regering of van de kerk. Tot dan toe bepaalde het overheids- en kerkelijke gezag wat burgers mochten lezen, zeggen en geloven. Vandaag de dag is gewetensvrijheid in veel (Westerse) landen een vanzelfsprekendheid. Maar daar is zeker in de Lage Landen lang en hard voor gevochten, gedurende maar liefst 80 jaar. Aanvankelijk onder leiding van Willem van Nassau uit Breda. Meer weten over de belangrijke rol die Willem en de stad Breda hebben gespeeld bij deze belangrijke opstand? Kom dan op zondag 15 september naar Hotel Nassau Breda waar Willem in eigen persoon een boeiende voordracht houdt van 45 minuten. Ter lering ende vermaeck. Om 13.00 uur en om 15.00 uur in het kader van Open Monumenten Dag. Gratis entree. Tot dan!

OMD 2024

He is back after so many years! Grijp je kans tijdens Open Monumenten Dag 2024. De beroemdste Bredanaar aller tijden, Willem van Oranje himself, gaat aan ieder die het horen wil uitleggen waarom ‘zijn’ Breda de belangrijkste stad van Nederland is. Op zondag 15 september om 13.00 en om 15.00 uur op een stijlvolle locatie: Hotel Nassau Breda. Duur van de voordracht: 45 minuten.

Oosterhoutse Willem

Oosterhouts startkapitaal voor de Nassaus in Nederland. Engelbert van Nassau, de eerste Nassau die zich vestigde in de Lage Landen, werd in één klap een van de rijkste mannen van het land door zijn huwelijk ‘in gemeenschap van goederen’ met de steenrijke Johanna van Polanen, vrouwe van Breda. Haar grondbezit en ook dat van haar neven en nichten was verworven door haar oudoom Willem van Duivenvoorde. Zowel het geslacht Polanen als Duivenvoorde waren takken van de adellijke Hollandse familie Van Wassenaar. Als belangrijk adviseur van de graaf van Holland had Willem van Duivenvoorde gronden kunnen kopen in dat graafschap. Door zijn huwelijk met Heylwich van Vianen verwierf Van Duivenvoorde ook gronden in Utrecht. Vervolgens richtte hij zijn vizier op Brabant waar hij eerst de heerlijkheid Oosterhout kocht en vervolgens ook Breda verwierf. Hij kocht huizen in Brussel, op de plek waar later het stadspaleis van Nassau zou verrijzen, en een kasteel nabij Leuven waar Van Duivenvoorde zijn laatste adem zou uitblazen. Aan zijn halfbroer, Jan van Polanen, opa van Johanna, liet Willem van Duivenvoorde na het land van Breda en het grondbezit langs de rivier de Lek. Dat kwam dus twee generaties later door huwelijk in bezit van de Nassaus. Vandaag de dag verwijzen vele straatnamen in Oosterhout naar het leven van ‘voorvader’ Van Duivenvoorde en kun je zijn standbeeld en de overblijfselen van de toren van zijn Oosterhoutse slot bekijken. Breda heeft een belangrijke Willem, maar Oosterhout heeft er dus ook een!

Thuis

Is het dan eindelijk gelukt om het stoffelijk overschot van Willem van Oranje terug te brengen van Delft naar zijn enige echte thuisstad Breda? Kunstenaar Folkert de Jong doet die indruk wekken in de hal van Stedelijk Museum Breda. Een mooi opwarmertje voor een serieuze poging om ‘onze’ Willem weer in ons Bredase midden te sluiten?

Buut PW!

Goed verstopt zowel in Breda als in de geschiedenisboeken. Dat zijn Philips Willem van Oranje-Nassau en zijn echtgenote Eleonora van Bourbon. Philips Willem was de oudste zoon en dus de eerste erfgenaam van Willem de Zwijger en diens echtgenote Anna van Egmont. Philips Willem werd tijdens de Nederlandse onafhankelijkheidsoorlog (1568-1648) door de Spaanse legeraanvoerder Alva ontvoerd en naar Madrid overgebracht. In 1606 trouwde hij in Parijs met Eleonora van Bourbon en in 1610 deed hij in Breda officieel zijn intrede als heer van dit stadje dat toen reeds twee eeuwen de machtsbasis vormde van de Nassaus in de Lage Landen. In de geschiedenisboeken komen we Philips Willem niet veel tegen. De aandacht gaat uit naar zijn jongere broer Maurits die het bevelhebbersstokje van de opstand tegen het Spaanse landsbestuur had overgenomen van hun overleden vader. Ook in Breda is het vandaag de dag goed zoeken naar Philips Willem en Eleonora. Maar de goede speurder vindt hun namen op de straatnaamborden van twee verscholen nieuwbouwstraten in de wijk Ginneken. Buut Philips Willem en Eleonora!

Wapenspreuk

Bredase herkomst van ‘Ik zal handhaven’. Sinds 1815 luidt de wapenspreuk van Nederland ‘Je maintiendrai’ ofwel ‘Ik zal handhaven’. Dit was ooit de wapenspreuk van de Bredase tak van het huis Nassau. Aanvankelijk luidde de wapenspreuk: ‘Ce sera moi Nassau’ (ik ben een Nassau), geïntroduceerd door Engelbert II van Nassau-Breda in 1473 bij diens verwerven van het lidmaatschap van een prestigieuze ridderorde. Twee generaties later wijzigde Engelberts nazaat René van Nassau de wapenspreuk in ‘Je maintiendrai Chalon’ teneinde zijn oom van moederszijde Filibert van Chalon, van wie hij de titel Prins van Oranje erfde, eer te bewijzen. René’s erfopvolger Willem de Zwijger verving de naam Chalon toch voor de eigen familienaam: ‘Je maintiendrai Nassau’. Opvolgers van Willem lieten vervolgens de naam Nassau vallen waardoor we vandaag de dag hanteren: ‘Je Maintiendrai’. Ik zal handhaven. Dan witte gij da.

Schoten en Breda

De eerste heer van Breda, we spreken over de 12e eeuw, was tevens heer van Schoten, een gemeente onder de rook van Antwerpen. Beide gemeenten voeren tot op de dag van vandaag hetzelfde wapen namelijk de drie Andrieskruizen. In Schoten staat het kasteel van Schoten dat gelijkenis vertoont met kasteel Bouvigne in Breda. Het moge duidelijk zijn: Breda heeft historisch gezien een sterke oriëntatie op ‘Antwerpen’. Breda is een ‘Belgische’ stad.

Heren van Breda

Geschiedenisles in het Ginneken: de voorgangers van de Nassaus als heer van Breda. In de Bredase wijk Ginneken tref je aan de namen van de families die heersten over Breda vanaf 1100 tot het jaar 1404 toen de Nassaus het Bredase stokje over namen. De heer van Breda werd achtereenvolgens geleverd door de volgende families: Van Schoten, van Gaveren, Van Liedekerke, Van Rasseghem, Taxandrai (de Latijnse aanduiding voor Brabant waarmee verwezen wordt naar hertog Jan III die Breda kocht maar even later weer verkocht) en Van Duivenvoorde. Een naam ontbreekt, namelijk de hekkensluiter: Van Polanen. Een vrouwelijke nazaat van de Polanens, Johanna, zou trouwen met de Duitse graaf Engelbert van Nassau waardoor de Nassaus voor het eerst voet aan de grond zetten in de Nederlanden. En deze Bredase tak van het huis Nassau zou voortbrengen: Willem van Oranje-Nassau, heer van Breda en bekend geworden als vader des vaderlands. Loop eens een blokje om; de geschiedenis ligt op straat.

Laatste rustplaats

Niet Delft maar Breda! Op 10 juli, de sterfdag van Willem van Oranje (1533-1584), staan we even stil bij zijn laatste rustplaats. In zijn testament was Willem duidelijk: begraaf mij als het kan in de Onze Lieve Vrouwe kathedraal in Breda, tegenwoordig de Grote Kerk. Daar bevindt zich namelijk het familiegraf van de roemrijke Bredase tak van het huis Nassau waartoe Willem behoorde. In de grafkelder onder het praalgraaf van Willem grootvader Engelbert waren naast een aantal voorvaderen reeds bijgezet Willems eerste vrouw Anna van Egmont, zijn eerstgeboren dochter Maria en zijn erflater, neef en prins van Oranje René van Nassau. Helaas, in het jaar van Willems overlijden was de Tachtigjarige Oorlog in volle gang en Breda onbereikbaar vanwege een bezetting door de Spaanse overheerser. En dus werd Willem noodgedwongen ergens anders begraven. Het werd Delft. Zo verloor Breda zijn belangrijkste inwoner aller tijden…