Is het dan eindelijk gelukt om het stoffelijk overschot van Willem van Oranje terug te brengen van Delft naar zijn enige echte thuisstad Breda? Kunstenaar Folkert de Jong doet die indruk wekken in de hal van Stedelijk Museum Breda. Een mooi opwarmertje voor een serieuze poging om ‘onze’ Willem weer in ons Bredase midden te sluiten?
Goed verstopt zowel in Breda als in de geschiedenisboeken. Dat zijn Philips Willem van Oranje-Nassau en zijn echtgenote Eleonora van Bourbon. Philips Willem was de oudste zoon en dus de eerste erfgenaam van Willem de Zwijger en diens echtgenote Anna van Egmont. Philips Willem werd tijdens de Nederlandse onafhankelijkheidsoorlog (1568-1648) door de Spaanse legeraanvoerder Alva ontvoerd en naar Madrid overgebracht. In 1606 trouwde hij in Parijs met Eleonora van Bourbon en in 1610 deed hij in Breda officieel zijn intrede als heer van dit stadje dat toen reeds twee eeuwen de machtsbasis vormde van de Nassaus in de Lage Landen. In de geschiedenisboeken komen we Philips Willem niet veel tegen. De aandacht gaat uit naar zijn jongere broer Maurits die het bevelhebbersstokje van de opstand tegen het Spaanse landsbestuur had overgenomen van hun overleden vader. Ook in Breda is het vandaag de dag goed zoeken naar Philips Willem en Eleonora. Maar de goede speurder vindt hun namen op de straatnaamborden van twee verscholen nieuwbouwstraten in de wijk Ginneken. Buut Philips Willem en Eleonora!
Bredase herkomst van ‘Ik zal handhaven’. Sinds 1815 luidt de wapenspreuk van Nederland ‘Je maintiendrai’ ofwel ‘Ik zal handhaven’. Dit was ooit de wapenspreuk van de Bredase tak van het huis Nassau. Aanvankelijk luidde de wapenspreuk: ‘Ce sera moi Nassau’ (ik ben een Nassau), geïntroduceerd door Engelbert II van Nassau-Breda in 1473 bij diens verwerven van het lidmaatschap van een prestigieuze ridderorde. Twee generaties later wijzigde Engelberts nazaat René van Nassau de wapenspreuk in ‘Je maintiendrai Chalon’ teneinde zijn oom van moederszijde Filibert van Chalon, van wie hij de titel Prins van Oranje erfde, eer te bewijzen. René’s erfopvolger Willem de Zwijger verving de naam Chalon toch voor de eigen familienaam: ‘Je maintiendrai Nassau’. Opvolgers van Willem lieten vervolgens de naam Nassau vallen waardoor we vandaag de dag hanteren: ‘Je Maintiendrai’. Ik zal handhaven. Dan witte gij da.
De eerste heer van Breda, we spreken over de 12e eeuw, was tevens heer van Schoten, een gemeente onder de rook van Antwerpen. Beide gemeenten voeren tot op de dag van vandaag hetzelfde wapen namelijk de drie Andrieskruizen. In Schoten staat het kasteel van Schoten dat gelijkenis vertoont met kasteel Bouvigne in Breda. Het moge duidelijk zijn: Breda heeft historisch gezien een sterke oriëntatie op ‘Antwerpen’. Breda is een ‘Belgische’ stad.
Geschiedenisles in het Ginneken: de voorgangers van de Nassaus als heer van Breda. In de Bredase wijk Ginneken tref je aan de namen van de families die heersten over Breda vanaf 1100 tot het jaar 1404 toen de Nassaus het Bredase stokje over namen. De heer van Breda werd achtereenvolgens geleverd door de volgende families: Van Schoten, van Gaveren, Van Liedekerke, Van Rasseghem, Taxandrai (de Latijnse aanduiding voor Brabant waarmee verwezen wordt naar hertog Jan III die Breda kocht maar even later weer verkocht) en Van Duivenvoorde. Een naam ontbreekt, namelijk de hekkensluiter: Van Polanen. Een vrouwelijke nazaat van de Polanens, Johanna, zou trouwen met de Duitse graaf Engelbert van Nassau waardoor de Nassaus voor het eerst voet aan de grond zetten in de Nederlanden. En deze Bredase tak van het huis Nassau zou voortbrengen: Willem van Oranje-Nassau, heer van Breda en bekend geworden als vader des vaderlands. Loop eens een blokje om; de geschiedenis ligt op straat.
Niet Delft maar Breda! Op 10 juli, de sterfdag van Willem van Oranje (1533-1584), staan we even stil bij zijn laatste rustplaats. In zijn testament was Willem duidelijk: begraaf mij als het kan in de Onze Lieve Vrouwe kathedraal in Breda, tegenwoordig de Grote Kerk. Daar bevindt zich namelijk het familiegraf van de roemrijke Bredase tak van het huis Nassau waartoe Willem behoorde. In de grafkelder onder het praalgraaf van Willem grootvader Engelbert waren naast een aantal voorvaderen reeds bijgezet Willems eerste vrouw Anna van Egmont, zijn eerstgeboren dochter Maria en zijn erflater, neef en prins van Oranje René van Nassau. Helaas, in het jaar van Willems overlijden was de Tachtigjarige Oorlog in volle gang en Breda onbereikbaar vanwege een bezetting door de Spaanse overheerser. En dus werd Willem noodgedwongen ergens anders begraven. Het werd Delft. Zo verloor Breda zijn belangrijkste inwoner aller tijden…
Kentering in de strijd. De verovering van Breda middels de List met het Turfschip in 1590 was voor de Nederlandse onafhankelijkheidsstrijders om meerdere redenen een belangrijk keerpunt in hun strijd. Hun moraal bevond zich op een dieptepunt nadat hun leider Willem van Oranje zes jaar eerder (1584) was vermoord en met de val van Antwerpen (1585) de scheiding van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden definitief leek geworden. En toen konden de rebellen ineens een succes vieren! Breda, de thuisstad van hun gestorven leider van het eerste uur, die inmiddels was opgevolgd door zijn zoon Maurits van Oranje, werd terugveroverd. En hoe! In één dag met behulp van een eenvoudige boot en zonder slachtoffers aan de zijde van de initiatiefnemers. Dat gaf zoveel positieve energie dat Maurits in de daaropvolgende jaren ook het hele oostelijke gedeelte van het huidige Nederland (Gelderland, Overijssel, Drenthe, Groningen en Friesland) wist te veroveren op de vijand. Het begon bij, waar anders, Breda.
Zwaartepunt verschuiving van Brabant naar Holland. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1584) vonden kort na elkaar twee gebeurtenissen plaats die het zwaartepunt van de Lage Landen definitief deden verschuiven van het hertogdom Brabant naar het graafschap Holland. In 1584 kon de vermoordde Willem van Oranje niet worden bijgezet in het familiegraf van de Nassaus in het Brabantse Breda vanwege een vijandige bezetting van die stad. Noodgedwongen werd de vader des vaderlands begraven in het gewest Holland: Delft. Een jaar later in 1585 vond de ‘Val van Antwerpen’ plaats: een vijandige bezetting van de belangrijkste handelsstad van de Lage Landen die leidde tot een vlucht van welgestelde Antwerpenaren naar Amsterdam en andere steden in het gewest Holland en daarmee tot het verval van de Scheldestad. Uiteindelijk leidde de oorlog zelfs tot een scheuring van het voorheen machtige hertogdom Brabant in een Nederlands en Belgisch deel. Holland plukte de vruchten en ging de Gouden Eeuw tegemoet… Brabant likte zijn wonden.
Oranje speelt op vrijdag 21 juni zijn tweede EK poulewedstrijd in de Red Bull Arena in de stad Leipzig. In die stad vond in 1561 de tweede huwelijksvoltrekking voor Willem van Oranje plaats en wel met Anna van Saksen. Dat huwelijk kon beter een ‘wedstrijd’ genoemd worden want het werd geen succes. Na tien jaar dwong Willem haar om in te stemmen met een scheiding en liet hij haar krankzinnig verklaren. Tijdens het huwelijk werden desondanks zes kinderen geboren waaronder zoon Maurits die in 1590 tijdens de Tachtigjarige Oorlog middels een list met een turfschip de stad Breda wist te veroveren. De voortekenen wijzen dus op een tweede overwinning voor Oranje, dit keer op de grasmat, in een krankzinnig en listig duel!
Wout uit Borne, Overijssel, tegen Polen. Willem uit Breda, Brabant, tegen Spanje. Allebei Oranje. Allebei redders des vaderlands.
