De ligging van Breda op de grens van Nederland en België is zeer symbolisch. Deze landsgrens ligt er dankzij de beroemdste Bredanaar aller tijden: Willem van Oranje-Nassau. En indirect dankzij de mannen aan wie Willem zijn plek op het internationale toneel had te danken: de Bredase Nassaus.
Breda in Zwitserland. In de Grote Kerk van Breda bevindt zich het praalgraf van Engelbrecht II van Nassau (1451-1504). Aan het harnas bovenop het graf is te zien dat Engelbrecht een echte ridder was. Dankzij zijn heldhaftige optredens op het slagveld is het aanzien van de (Bredase) Nassaus in de Lage Landen enorm toegenomen. Engelbrecht diende als aanvoerder in het leger van Karel de Stoute, de Bourgondische vorst van de Lage Landen. Deze vorst was continu op zoek naar machtsuitbreiding en had zijn zinnen gezet op het Zwitserse grensgebied. In 1476 leed dit Bourgondische leger een nederlaag tijdens een veldslag nabij het Zwitserse plaatsje Grandson. De Zwitserse tegenstanders maakten vele wapens en andere bezittingen buit, waaronder ook het vaandel van Engelbrecht. Dat bevindt zich nu in de collectie van Museum Altes Zeughaus in het Zwitserse Solothurn.
De Bredase Nassaus (1403-1584) stonden hun mannetje op het slagveld en in diplomatieke overleggen, maar tussen de lakens lieten ze het soms afweten… Althans wat betreft het voortbrengen van wettige mannelijke erfgenamen. Engelbrecht I en Jan IV presteerden nog best goed in de huiselijke bedstee met ieder 2 wettige zonen die de volwassen leeftijd bereikten, maar de volgende drie generaties lieten het afweten: Engelbrecht II (0), Hendrik III (1) en René (0). En dus moest nu en dan een familielid vanuit de heimat Duitsland overkomen naar Breda om het erfelijke stokje over te nemen. Zo belandde neefje Willem van Oranje-Nassau op het Kasteel en werd hij zesde generatie Bredase Nassau. Willem heeft goed naar de ooievaars in het Markdal gekeken en brak vervolgens het familierecord met 3 wettige mannelijke volwassen erfgenamen.
Breda gefeliciteerd! De beroemdste inwoner van Breda en tevens Grootste Nederlander viert vandaag zijn 487e verjaardag!
Dit zijn ze, Bredaas en Nederlands trots! Uit de collectie van het Rijks Museum: zes generaties graven van Nassau die tussen 1403 en 1568 vanuit hun thuisstad Breda een machtspositie hebben opgebouwd die het fundament vormde voor de leidersrol van Willem van Oranje-Nassau in de Nederlandse onafhankelijkheidsstrijd, de Tachtigjarige Oorlog. Van links naar rechts, boven: Engelbrecht I, Engelbrecht II, Jan IV; onder: Hendrik III, Willem (van Oranje, himself) en René van Nassau. Voor wie het nog niet wist: Nederland begint bij Breda!
De Bredase Nassaus behoorden tot de top van de adel in de Lage Landen in het tijdperk waarin Franse hertogen uit de Bourgogne de lakens uitdeelden. Engelbrecht II van Nassau (1451-1504), derde generatie Bredase Nassau, profiteerde van een vete tussen de twee meest prominente adellijke geslachten van dat moment. De families Croÿ uit de omgeving Leuven en Glymes uit Bergen op Zoom betwisten elkaar over de vraag of het Bourgondische landsbestuur het beste een pro-Franse (Croÿ) of pro-Engelse (Glymes) buitenlands beleid kon voeren. In dit politieke tumult gingen de Bourgondische landsheren voor het bestuur van hun gebieden wat meer leunen op hun vazal Engelbrecht van Nassau uit Breda. Laatstgenoemde introduceerde later zijn neefje Hendrik III van Nassau als nieuwe steunpilaar voor het landsbestuur. En zo gingen de Nassaus een steeds belangrijkere stempel drukken op de Nederlanden, vanuit Breda!
Brabant was in de beginjaren van de nieuwe Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588) een ondergeschoven kindje. Van het voormalige hertogdom Brabant viel aanvankelijk alleen West-Brabant onder het nieuwe Nederlandse bestuur. Midden- en Oost-Brabant zouden voorlopig nog in de greep blijven van de Spaanse landsheer. Het bestuur over West-Brabant werd gevoerd door de Staten Generaal waarin de overige Nederlandse provincies een zetel hadden. Prins Maurits van Oranje pleitte voor eigen bestuur en een volwaardige vertegenwoordiging van ‘Brabant’ in de Staten Generaal. Neveneffect: door zijn titel markies van Bergen op Zoom zou Maurits zitting krijgen in dit hoogste landelijke bestuursorgaan. De overige provincies wezen zijn voorstel echter af. Niet alleen vonden zij de West-Brabantse gebieden te klein voor een zetel in de Staten Generaal maar ook vreesden zij dat Maurits van Oranje een te grote machtspositie zou verkrijgen aangezien hij reeds stadhouder was van Holland, Zeeland en Utrecht. Hoewel Maurits zijn eigenbelang vermoedelijk helder in het vizier had, kunnen we toch ook stellen: Oranje voor Brabant!
Breda versus Den Bosch. West-Brabant versus Oost-Brabant. De onderbuik van Bredanaren zegt dat Noord-Brabant niet één geheel is en Den Bosch niet vanzelfsprekend de provinciehoofdstad. Dit gevoel ligt in lijn met de geografie van de provincie. Noord-Brabant kent twee primaire beeksystemen: bij Breda voegen zich enkele beken (Aa of Weerijs, Merkske, Chaamse Beek) samen tot de rivier de Mark en bij Den Bosch voegen zich enkele beken (Aa, Dommel, Beerze-Reusel) samen alvorens uit te monden in de Maas. Deze twee geografische ‘longen’ van de provincie maken twee regio’s zichtbaar: West- en Oost-Brabant. Ook historisch gezien opereren de twee regio’s los van elkaar. Breda was ten tijde van het hertogdom Brabant gericht op het zuiden, viel bestuurlijk onder Antwerpen. Midden- en Oost-Brabant was bestuurlijk georganiseerd in de Meijerij van Den Bosch. Als residentiestad van de Nassaus had Breda minstens zoveel prestige als Den Bosch, zo niet meer. In het onlangs gepresenteerde plan voor het Van Gogh Nationaal Park worden West- en Oost-Brabant als een eenheid in de schijnwerpers gezet. Een mooi initiatief om Brabant sterker te profileren maar het is de vraag of de trotse Bredanaren en andere west-Brabanders de eenheid gevoelsmatig ook zo ervaren…
