Breda heeft een hoofdrol gespeeld bij de stichting van de staat Nederland. Niet alleen was Breda de meest bevochten stad tijdens de onafhankelijkheidsstrijd (Tachtigjarige Oorlog 1568-1648) maar ook was Breda de thuisstad en machtsbasis van de edelman die de leiding nam in deze strijd: Willem van Oranje-Nassau. Hij was in de voetsporen getreden van vijf roemrijke generaties voorvaderen die vanaf 1403 vanuit Breda het huis Nassau een groot aanzien hadden bezorgd in de Lage Landen. Een vijandige bezetting van Breda verhinderde dat Willem van Oranje zijn laatste rustplaats vond in het familiegraf van de Nassaus in de Grote Kerk. Daarmee verloor Breda zijn belangrijkste inwoner aller tijden… maar voor de stad blijft hij voor altijd ‘onze Willem’!
Volg Stad des Vaderlands via Facebook of Instagram.
Nederland(en)
Nederland is sinds 1648 een onafhankelijke staat. Vóór die tijd vormde het grondgebied van Nederland samen met dat van België en Luxemburg een bestuurlijke eenheid genaamd: de Nederlanden of de Lage Landen. Het bestuur over dit zeventien gewesten omvattende gebied was in handen van de – van oorsprong Oostenrijkse – adellijke familie Habsburg die door een uitgekiende huwelijksstrategie ook de Spaanse kroon had bemachtigd. De bevolking van de Nederlanden kwam in opstand tegen haar in Spanje residerende landsheer toen die de vrijheden van burgers steeds verder inperkte. Deze volksopstand in de Nederlanden staat ook bekend als de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Het resultaat van deze opstand was de afscheiding van de noordelijke gewesten die internationaal werden erkend als soevereine staat: Nederland. Voor Breda is de herinnering aan de Opstand in de Nederlanden letterlijk nooit ver weg gezien de ligging van de stad op slechts tien kilometer van de breuklijn van de Nederlanden: de huidige Nederlands-Belgische grens.
Vader des Vaderlands
In de Nederlandse vrijheidsstrijd speelde Willem I van Nassau (1533-1584), ook bekend als Willem de Zwijger of Willem van Oranje, een leidende rol. Als voorvechter van vrijheid en verdraagzaamheid besloot hij om zich te keren tegen de absolutistische neigingen van de Spaanse overheerser en om de leiding van de volksopstand in de Nederlanden op zich te nemen. Hij wordt daarom Vader des Vaderlands genoemd en beschouwd als de belangrijkste Nederlander aller tijden. Het volkslied Wilhelmus is naar hem vernoemd.
Thuisbasis Breda
Willem van Oranje had de start van zijn carrière te danken aan vijf roemrijke generaties voorouders woonachtig in Breda, die de Nederlandse tak van het Duitse vorstengeslacht Nassau vormden: Engelbrecht I, Jan IV, Engelbrecht II, Hendrik III en René van Nassau. Van hen erfde de jonge Willem uitgestrekte bezittingen én de prestigieuze titel Prins van Oranje waardoor hij net als deze Bredase Nassaus ging behoren tot de bestuurlijke elite in de Nederlanden. Willem van Oranje werd bewoner van het Kasteel van Breda en door de stad ingehuldigd als Heer van Breda. Daarmee werd Breda zowel machtsbasis als thuisstad van Willem van Oranje. Tijdens bijeenkomsten van de exclusieve internationale ridderorde van het Gulden Vlies presenteerde hij zichzelf aan andere edelen als: ‘Willem van Nassau, Prins van Oranje, Heer van Breda’.
Verloren zoon van Breda
Het was de wens van Willem van Oranje om na zijn overlijden te worden bijgezet in het familiegraf van de Nassaus in de Grote Kerk van Breda. Daar waren ook zijn eerste vrouw en zijn jongste dochtertje reeds begraven. Maar omdat ten tijde van zijn overlijden (1584) de Nederlandse volksopstand tegen de Spaanse overheerser nog in volle gang was en Breda op dat moment bezet door Spaanse regeringstroepen, moesten de opstandelingen voor de begrafenis van Willem van Oranje uitwijken. Noodgedwongen werd Willem van Oranje begraven in Delft. Zo verloor de stad Breda zijn belangrijkste inwoner aller tijden…
Innames van Breda
Na het overlijden van Willem van Oranje duurde de Nederlandse opstand tegen de Spaanse overheerser nog tientallen jaren voort. Breda zou tijdens de gehele opstand in totaal zes maal van bezetter wisselen. Twee van deze innames van Breda zijn beroemd geworden. De ene is een verovering van de stad door de Nederlandse opstandelingen die bekend staat als de List met het Turfschip. De andere betreft een verovering door Spaanse regeringstroepen onder leiding van generaal Spinola: het tien maanden durende Beleg van Breda. Laatstgenoemde inname van Breda is vereeuwigd op het schilderij De Overgave van Breda (Spaans: ‘La Rendición de Breda’ of ‘Las Lanzas’). Dat behoort tot de belangrijkste schilderijen van Spanje en hangt in het Prado Museum in Madrid.
Stad des Vaderlands
Machtsbasis, residentie en beoogde laatste rustplaats van de Vader des Vaderlands. Veelvuldig doelwit van strijdende partijen tijdens de Nederlandse vrijheidsstrijd. Met recht kunnen we Breda betitelen als Stad des Vaderlands. Met de historische grens tussen Nederland en België op een steenworp afstand geldt letterlijk en figuurlijk: Nederland begint bij Breda.